WATAK DAN PERWATAKAN
1. Definisi Watak dan Perwatakan
Watak
ialah pelaku atau aksi dalam sesebuah cerita. Menurut Lutfi Abas dan Awang
Sariyan (1988), watak ialah tokoh dalam cerita. Kamaruddin Hj. Husin (1988)
pula, watak itu ialah orang iaitu manusia atau bukan manusia (dengan
sifat-sifat manusia) yang mengambil bahagian dalam sesebuah cereka. Selalunya,
watak-watak ini diciptakan untuk mendukung peranan atau diberi fungsi untuk
mendukung idea pokok, dan mengembangkan idea berkenaan hingga berjaya mencapai
matlamatnya. S.Othman Kelantan (1985), menghuraikan watak itu sebagai satu
gambaran tentang pelaku yang memegang peranan dalam novel (cereka), sama ada
watak itu manusia atau binatang. Gambaran watak yang dimaksudkan oleh S.Othman
Kelantan ini ialah gambaran tentang bentuk tubuhnya, besar kecilnya, tinggi
rendahnya, hitam putihnya, gemuk atau kurus dan segala sesuatu tentang sifat
peribadinya. Sekiranya watak itu manusia, maka sifat-sifat tentang manusia itu
dijelaskan secara terperinci. Gambaran tentang watak ini akan menjelaskan
kesesuaian peranannya dalam keseluruhan cereka ini.
Perwatakan pula merupakan satu cara bagaimana pengarang mencipta
dan menyusun serta memperlakukan apa sahaja ke atas watak-watak ciptaannya itu.
Perwatakan dalam sesebuah cereka itu merupakan pengerak yang melancarkan
perjalanan cerita di dalam cereka tersebut. Kegagalan pengarang menghidupkan
watak-watak akan mencacatkan plot cereka tersebut. William H.Hudson
menggambarkan peranan watak dan perwatakan dalam cereka ini seperti berikut: We
now see why the cerekas which hold the highest places in literature are in
nearly all cases cerekas of character and not cerekas of plot. (Hashim Awang,
1984:55). Perwatakan juga ialah penggambaran atau pendedahan watak dalam karya
sastera.
2. Peranan Watak
Watak
merupakan teras dalam sesebuah cereka. Sebab itulah dalam keseluruhan cereka
selalunya wataklah yang memainkan peranannya untuk menghidupkan cerita dan
peristiwa yang berlaku sepanjang kisah atau cerita yang hendak disampaikan oleh
pengarang. Daripada peranannya itulah menimbulkan berbagai-bagai peristiwa,
kisah dan sebagainya yang akhirnya terjalinlah sebuah cereka yang menarik, dan
daripada watak itu jugalah timbulnya perwatakan, iaitu ciri penting kepada
watak tersebut.
Peranan dan kedudukan watak perwatakan
dalam sesebuah cereka adalah penting, kerana tanpa watak, gerakan plot dan idea
tidak akan dapat ditonjolkan. Wataklah yang menghidup, mengerak, dan
mengembangkan cerita dalam sesebuah cereka. Perlukisan watak dan perwatakan ini
mempunyai konsep dan prinsipnya yang tersendiri. Walaupun dalam sesebuah karya
itu terdapat ramai watak tetapi masing-masing mempunyai sifatnya yang
tersendiri yang berlainan di antara satu watak dengan satu watak yang lain.
Sulalatus Salatin dilihat dari sudut
kepentingan setiap watak atau sejauhmana peranan yang dimainkan berkaitan
dengan negara kota Melaka itu sendiri.Sebagai sebuah karya persejarahan Melayu,
Sulalatus Salatin memberi tumpuan kepada peristiwa-peristiwa yang berlaku di
istana. Ini bermakna tumpuan cerita kepada watak-watak yang terdiri daripada
golongan istana atau golongan raja. Dengan ini secara tidak langsung
watak-watak yang terdiri daripada golongan raja adalah merupakan watak-watak
yang penting.
Watak seterusnya ialah daripada
golongan pembesar-pembesar negeri seperti Bendahara, Temenggung, Laksamana dan lain-lain.
Golongan pembesar negeri amat penting memainkan peranan dalam konteks penulisan
karya pensejarahan Melayu kerana kaitan peranan mereka yang amat rapat dengan
golongan istana serta bidang tugas dan tanggungjawab yang sangat besar dalam
menentukan kejayaan dan keutuhan sesebuah kerajaan itu.
3. Jenis Watak
Dalam
sesebuah novel, banyak watak yang dipaparkan oleh pengarang. Watak-watak
tersebut berperanan untuk menghidupkan dan mengembangkan cerita. Pada umumnya,
terdapat dua jenis watak yang diketengahkan dalam novel, iaitu watak utama dan
watak sampingan. Watak utama dan watak sampingan itu pula boleh dikelaskan
kepada beberapa jenis, berdasarkan peranan yang dimainkan oleh watak-watak
tersebut dalam cerita.
1. Watak Utama
Watak
utama ialah watak yang memainkan peranan utama dalam cerita. Dalam sesebuah
cerita, pengarang banyak menumpukan penceritaannya terhadap watak utama kerana
watak inilah menjadi fokus dalam cerita dan menjadi penggerak utama cerita.
Watak utama biasanya diberi peranan oleh pengarang sebagai watak protagonis
atau antagonis.
2. Watak Protagonis
Watak
utama yang menonjolkan sifat-sifat baik. Biasanya watak ini menggerakan cerita
ke arah keadaan yang positif.
3. Watak antagonis
Watak
utama yang sering menimbulkan konflik dan menentang watak protagonis.
4. Watak bulat/bundar
Watak
utama yang dibangunkan secara keseluruhannya. Dia digambarkan memiliki sifat
manusia biasa dalam kehidupan harian, iaitu tidak sepenuhnya jahat dan tidak
pula sepenuhnya baik. Sifat-sifat yang dimilikinya berubah-ubah dan tidak dapat
diramal oleh pembaca. Kadangkala pembaca akan terperanjat dengan tindakan yang
tidak disangka-sangka, dilakukan oleh watak berkenaan. Misalnya, watak A,
digambarkan baik atau sebaliknya (jahat) pada peringkat awal cerita. Tetapi,
tanpa diduga oleh pembaca tindakan watak tersebut berubah.
5. Watak Dinamik
Watak
dinamik sinonim dengan watak bulat. Tingkah lakunya boleh berubah-ubah sama ada
dalam situasi yang kurang baik kepada yang lebih baik atau sebaliknya. Watak
ini degambarkan penuh bertenaga dan biasanya mengalami perubahan mengikut
perkembangan cerita.
6. Watak Pipih
Watak yang
tidak dibangunkan secara keseluruhannya sebagaimana watak bulat. Watak ini
diperkenalkan oleh pengarang melalui sesuatu aspek peribadinya sahaja. Misalnya,
kalau seseorang watak itu diberi peranan jahat, kita hanya berhadapan dengan
tindak-tanduknya yang negatif sahaja di sepanjang cerita.
4. Golongan Watak dalam karya Sulalatus Salatin
Golongan Raja (Sultan)
Watak-watak
dai golongan raja atau Sultan boleh dibahagikan kepada tiga kumpulan
berdasarkan pembahagian zaman pemerintahan. Raja yang memerintah pada zaman
sebelum tertubuhnya kerajaan Melaka, raja-raja yang memerintah Melaka dan
raja-raja yang memerintah Melaka selepas kejatuhannya.
1 Raja Iskandar Zul-karnain
–
merupakan pemerintah yang
sangat hebat berketurunan Rom
–
banyak negeri telah
ditakluk
–
telah mengislamkan Raja
Kida Hindi dan berkahwin dengan Puteri Syahrul Bariyah
–
hasil perkahwinan lahir
seorang putera bernama Raja Aristun Syah
–
susur galur membawa hingga
kepada keturunan Raja Suran
2 Raja Suran
–
Raja Suran merupakan
seorang raja yang gagah perkasa dan masyhur kebesarannya
–
memerintah negeri Amdan
Negara
–
banyak negeri tertakluk di
bawah jajahannya kecuali China
–
Raja Suran merupakan raja
yang hebat kerana mampu menakluk banyak negeri
–
Antaranya ialah Gangga
Negara dan Langgui
–
Raja Suran juga seorang
yang kreatif dan bijak kerana mampu untuk meneroka negeri bawah laut
–
baginda berkahwin dan
dikurniakan tiga orang putera
–
Raja Suran juga memiliki
kesaktian kerana kebolehan untuk berhubung dengan makhluk halus seperti jin
3 Demang Lebar Daun
–
berasal dari tanah Andalas
–
seorang yang taat setia
kepada keturuna Raja Iskandar Zulkarnain
–
bertanggungjawab
melaksanakan titah raja contohnya, segera mencarikan isteri untuk Nila Utama
–
merupakan pembesar istana
yang pertama berbahasa kepada raja dengan bahasa “tuanku, patik”
–
berperanan sebagai ketua
keluarga yang bertanggungjawab terhadap nasib masa depan puterinya.
–
Demang Lebar Daun sangat
mengambil berat tentang kebajikan rakyat
–
seorang yang bersikap
toleransi dengan bersedia mengikat perjanjian
4 Sultan Muhammad Syah
–
nama sebelum memeluk Islam
ialah Raja Kecil Besar
–
seorang raja yang adil dan
saksama
–
raja pertama yang memeluk
Islam
–
merupakan pengasas Kerajaan
Melayu Melaka
–
melantik pembesar-pembesar
negeri dengan memberi gelaran tertentu
–
Melaka mempunyai kedaulatan
dan kebesaran
–
perletakan adat dan pantang
larang
–
sangat memuliakan raja-raja
negeri lain
5 Sultan Muzaffar Syah
–
nama sebenar ialah Raja
Kassim
–
pada mulanya Sultan
Muhammad Syah telah meletakkan nama Raja Ibrahim sebagai penggantinya dan
kerana pengaruh Raja Rekan
–
dengan bantuan Maulana
Jalaluddin dan pembesar lain menyebabkan Raja Kassim menjadi raja.
–
Sultan Muzaffar Syah
memiliki sifat pilih kasih
–
telah meletakkan asas yang
kukuh semasa menerajui kerajaan Melaka
–
Sultan Melaka pertama
memperkenalkan dan mempraktikkan Hukum Kanun Melaka
6 Sultan Mansur Syah
–
nama sebenar Raja Abdullah
–
merupakan raja yang
mempunyai paras rupa yang baik dan seorang yang adil
–
Sultan Mansur Syah
menjalankan dasar perluasan tanah jajahan dengan menghantar angkatan perang
–
sultan yang bijaksana
–
meghantar utusan ke negeri
China
–
berhasil mempertingkatkan
kedaulatan dan maruah raja Melaka di mata Maharaja China
–
menjalin hubungan
diplomatik yang erat
–
bertindak dengan penuh
diplomasi, bijaksana dan mengorbankan kepentingan diri
–
seorang sultan yang
berdaulat
–
menghargai ilmu pengetahuan
dan seorang yang tegas
7 Sultan Alau'd-din Riayat Syah
–
nama sebenar ialah Raja
Hussein
–
seorang sultan yang berjiwa
rakyat dan bertanggungjawab
–
mempunyai sifat gagah
berani dengan menghapuskan ancaman pencuri
–
sifat tegas dan
bersungguh-sungguh memberi pengajaran kepada pembesar negeri
–
seorang yang tegas
pendirian dan bertindak secara langsung dalam pentadbiran negeri
–
meninggalkan Melaka dalam
keadaan stabil dan penuh disiplin
8 Sultan Mahmud Syah
–
nama sebenar ialah Raja
Mamad
–
merupakan raja yang
bersifat keji
–
berjahat dengan isteri Tun
Biajid ketika ketiadaannya di rumah
–
sering mengunjungi rumah
seorang perempuan yang bernama Tun Dewi
–
berminat kepada wanita
cantik
–
kemucak daripada sifat buas
Sultan Mahmud dilihat daripada tragedi yang membawa kepada pembunuhan Bendahara
Seri Maharaja Tun Mutakhir dan ahli keluarganya yang tidak menunjukkan Tun
Fatimah sebelum dikahwinkan dengan Tun Ali
–
mempunyai sifat pilih kasih
di kalangan pembesar
–
seorang raja yang
menghargai ilmu
–
berubah sikap setelah
dewasa
–
seorang raja yang bijaksana
kerana mampu meluaskan tanah jajahan
Golongan Pembesar Negeri
1.)Bendahara
Paduka Raja Tun Perak
–
anak kepada Bendahara Seri
Wak Raja
–
mempunyai dua saudara iaitu
Tun Kudu dan Tun Perpatih Putih
–
merupakan pemimpin yang
berwibawa
–
bijaksana menyelesaikan
masalah yang timbul
–
merupakan ketua angkatan
perang
–
memiliki kepandaian atau
serba boleh
–
ramalan Tun Perak sering
tepat
2.)Bendahara
Seri Maharaja Tun Mutahir
–
anak Seri Nara Diraja
–
mengawal keselamatan Melaka
dengan tegas
–
bertanggungjawab dalam hal
ehwal yang melibatkan harta orang yang dijumpai
–
seorang yang adil dan
saksama
–
sangat terkenal dan
disenangi oleh para pedagang
–
seorang pembesar yang
berwibawa
–
seorang yang tampan dan
gemar berhias
–
mempunyai sifat rendah diri
dan tidak mudah terpengaruh dengan pujian
–
merupakan ketua Angkatan
Perang Melaka
–
menghormati dan taat setia
kepada golongan raja
–
belajar ilmu agama
–
terkenal sebagai seorang
pembesar yang sangat kaya
–
merupakan pembesar negeri
yang taat setia
–
Bendahara Seri Maharaja dan
keluarganya akhirnya dibunuh
3.)Bendahara
Seri Nara Diraja Tun Ali
–
anak Mani Purindam
–
campur tangan dalam
rampasan kuasa takhta Melaka daripada pemerintahan Sultan Abu Syahid
–
pembesar yang paling rapat
dengan Sultan
–
mendapat jawatan kerana
mempunyai pengaruh yang kuat
–
berkahwin dengan Tun Kudu
4.)Tun
Hassan Temenggung
–
anak kepada Bendahara Seri
Maharaja Tun Mutakhir
–
seorang yang kacak,
memiliki rupa paras yang menarik, sering berpakaian kemas
–
mempunyai taat setia yang
tidak berbelah bahagi
–
mempunyai sikap memandang
rendah kepada pedagang-pedagang India-Muslim
–
sifat pilih kasih jelas
dilihat daripada tindakannya yang tidak melarang anak buahnya yang memeras
harta dan emas dari saudagar-saudagar yang berkedai di bandar Melaka
5.)Laksamana
Hang Tuah
–
keturunan anak raja Bajung
–
berguru dan belajar ilmu
hulubalang
–
tangkas bermain senjata dan
tidak dapat ditandingi
–
mempunyai sahabat iaitu
Hang Jebat, Hang Kasturi, Hang Lekir, Hang Lekiu, Hang Ali, Hang Iskandar, Hang
Hassan dan Hang Hussin
–
mempunyai rupa, cerdik dan
perkasa
–
mempunyai sifat setia yang
tiada berbelah bahagi
–
seorang yang amat
menghargai sebarang anugerah dan pemberian
–
mendapat gelaran Laksamana
–
berperanan sebagai
pengiring dan pengawal raja
–
mengetuai angkatan perang
Golongan Wanita
Watak-watak
yang banyak diceritakan dalam Sulalatus Salatin ialah Tun Fatimah dan Tun Teja.
Tun
Fatimah
–
anak Bendahara Seri
Maharaja Tun Mutahir
–
mempunyai rupa paras yang
sangat cantik yang tiada tolok bandingnya
–
telah dikahwinkan dengan
Tun Ali
–
-dikurniakan seorang anak
iaitu Tun Terang
–
Sultan Mahmud berahi
terhadap Tun Fatimah tetapi Bendahara Seri Maharaja mengahwinkan dengan Tun
Ali. Oleh itu, Sultan menaruh dendam
–
merupakan Raja Perempuan
Melaka selepas berkahwin dengan Sultan Mahmud
–
seorang wanita yang tabah
–
menaruh dendam terhadap
Sultan Mahmud kerana membunuh keluarganya
–
merupakan srikandi yang ada
bersama-sama Sultan Mahmud walaupun dalam kepayahan
–
mendapat tiga orang anak
bersama Sultan Mahmud
–
mangkat di Kampar
Tun Teja
–
anak Bendahara Pahang
–
ditunangkan dengan Sultan
Pahang iaitu Sultan Abdul Jamal
–
memiliki rupa paras yang
cantik
–
Hang Nadim membawa lari Tun
Teja ke Melaka
–
Tun Teja yang terpengaruh
dengan pelulut telah mengikuti Hang Nadim ke Melaka
–
Sultan Mahmud telah
berkahwin dengan Tun Teja
–
berlaku persengketaan
antara Pahang dan Melaka
–
Sultan Abdul Jamat
tersangat marah dan hendak menyerang Melaka
–
Sultan Mahmud menghantar
Laksamana Khoja Hassan ke Pahang untuk membalas perbuatan Raja Pahang
Golongan Keturunan Asing (bukan Melayu)
1.)Tuan
Jana Khatib
–
berasal dari Tanah Arab
–
mahir dalam ilmu khayal
Ilahi
–
lalu di hadapan istana Raja
Singapura
–
menilik pohon pinang hingga
terbelah dua
–
Raja murka dan menjatuhkan
hukuman bunuh
–
selepas dibunuh, badannya
ghaib
2.)Maulana
Jalalu'd-din
–
seorang saudagar yang
berasal dari negeri atas angin
–
mengenali Raja Kassim
ketika baginda menjadi nelayan
–
menjadi penasihat Raja
Kassim
–
menolong Raja Kassim dengan
syarat meminta Puteri Rekan
3.)Maulana
Abu Bakar
–
murid kepada Maulana Abu
Ishak
–
seorang pendeta yang mahir
dalam ilmu tasawuf
–
menitahkan kitab Duri'l
Mazlum ke Melaka
–
mengajar kitab dan ilmu
tasawuf kepada Sultan Mansur Syah
4.)Makhdum
Sadar Jahan
–
seorang pendeta
–
berasal dari Jeddah
–
seorang alim yang dimuliakn
Sultan
–
bertegang pendapat dengan
Tun Mai Ulat Bulu
–
oleh kerana Tun Mai Ulat
Bulu tidak dapat menyebut perkataan Arab dengan betul
5.)Kitul
–
Kitul mencetuskan fitnah
terhadap Bendahara
–
fitnahnya ada kaitan dengan
hutangnya kepada Raja Mendeliar
–
Kitul tahu bahawa raja
Mendeliar berselisih dengan Nina Sura Dewana
–
Nina Sura Dewana telah
memberikan emas kepada Bendahara kerana takut Raja Mendeliar memberi rasuah
kepada Bendahara untuk memenangi perbicaraan kerana Raja Mendeliar saudagar
kaya
–
Raja Mendeliar menganggap
Kitul berjasa kepadanya
–
fitnah yang disebarkan
menyebabkan keluarga Bendahara dibunuh
–
Kitul dijatuhi hukuman sula
apabila rahsia terbongkar tentang tuduhan ke atas Bendahara adalah tidak benar
6.)Ali
Manu Nayan
–
seorang saudagar kaya-raya
–
memberi hadiah kepada
orang-orang besar yang datang ke rumahnya
–
mempunyai perselisihan
dengan Tun Hassan Temenggung
Golongan Utusan Melaka
Tun
Telanai dan Menteri Jana Putera
–
Tun Telanai ialah anak
Bendahara Paduka Raja Tun Perak
–
terpilih mengetuai
rombongan utusan Melaka ke Siam
–
pengapitnya ialah Menteri
Jana Putera
–
Tun Telanai sangat
bijaksana dan pintar
–
ketika mengadap Raja Siam,
Tun Telanai memberikan maksud nama Sultan Mansur Syah iaitu 'raja yang
ditolongi Allah daripada segala seterunya.'
–
mempertahankan nama baik
Melaka
–
pandai membuat helah
–
memberi alasan kepada Raja
Siam
Orang Kaya
Tun Muhammad
–
utusan Melaka yang dihantar
ke Pasai
–
anak Seri Amar Bangsa
–
beliau boleh menghafal isi
kandungan surat yang dihantar ke Pasai
–
utusan ke Pasai tidak
membawa surat sebaliknya isinya dihafal
–
isi surat dihafal sewaktu
pelayaran
Seri Bija
Pikrama dan Tun Sura Diraja
–
surat raja Melaka diarak ke
perahu sebelum berlepas ke Mengkasar
–
mereka harus membawa pulang
seorang budak suruhan iaitu Hang Tuah ke Melaka
–
akhirnya, mereka dapat
membawa pulang seorang budak yang baik rupa dan mempunyai sikap yang berani
Maklumat dan isi yang berguna.terbaik
ReplyDeleteTerima kasih utk maklumat anda
ReplyDeleteSama-sama, moga bermanfaat buat anda
DeleteMaklumat padat.terima kasih
ReplyDeleteJarang kita jumpa blog yang sarat dengan ilmu dan perkara mengenai sulalatus salatin. Tahniah di atas perkongsian yang menarik ini
ReplyDeleteSatu perkongsian yang nenarik. Semoga ianya memberi manfaat kepada para pelajar.
ReplyDeleteIa sangat membantu pelajar pada masa kini..
ReplyDeleteSangat membantu saya membuat short note. Terima kasih
ReplyDelete